Ўсмирлик даври доим кутилмаганда келади. Кечагина индамай айтганингни қиладиган болакай, бирданига ўз сўзига эга бўлиб, қатъийлик билан уни сенга сингдиришни истайди. Афсуски айнан шу воқеалар сабаб кўпчилик оилаларнинг хотиржамлиги йўқолади.
Ота-оналар учун имтиҳон
Қаршингдаги фарзанд катта инсон ҳам, кичик бола ҳам эмас. Аксарият ота-оналар дарров айбдор излашга тушади. Тарбияда адашдиммикан, қаерда хатога йўл қўдим, болам қайси қадамида адашди, дея. Бу вазиятни худди имтиҳонга ўхшатиш мумкин. Ота-она бу имтиҳондан сокинлик ва қатъийлик билан ўта олса, у яхши баҳо олади. Қолаверса, фарзандининг ишончини қозонади.
Ўтиш даври
Ўсмирлик ёши — бу болаликдан катта ёшга ўтиш даври ҳисобланади. Бу бола дарров улғайиб, мустақил бўлиши керак, дегани эмас. Аммо у секин-аста ўз ҳаракатлари учун жавоб бериши, турли масалаларда онгли қарор қабул қилиши кераклигини англатади. Ўсмирлик чоғида боланинг оиладаги қизиқишлари ташқи олам билан тўқнаша бошлайди. Энди у учун жамият манфаатларини ҳам ҳимоя қилиш керак. Унинг устига жинсий етилиш, гормонал, жисмоний ўзгаришлар рўй беради. Натижада катта қувват манбаи керак бўлади. Ўсмирларнинг ақлий қобилияти бироз пасайиши мумкин. Бу ота-оналарни ҳам ташвишга солади, лекин тез орада ўтиб кетади.
Исёнкорлик ва мустақиллик
Ўсмирлар катталарнинг буйруғини бажаришни рад этади ва ўз сўзида туриб олади. Бу низолар сари энг содда ва осон йўл: «Айтганимизни қиласан!» — «Йўқ, бундай қилмайман!». Қарабсизки, ҳамкорлик муносабатлари бутунлай издан чиқади. Лекин бола баъзи масалаларда мустақил қарор чиқариб туриши керак. Ота-онанг бошингда кўрсатиб турганидан кейин қандай қилиб эркин бўла оласан? Дарров иш битмайди, ҳатто камчиликлар ҳам бўлади.
Ота-она нима қилиши керак? Ёки қўллаб-қувватлайди ёки айбловчи вазифасини бажаради. Баъзи ота-оналар фарзандига ортиқ даражада эркинлик бериб юборади, шунга яраша боласининг муаммоларини ҳам ўзининг елкасига юклашади.
Муносабатларни сақлаш
Ўсмир қайси ёрдамга муҳтож бўлса, ота-она шу кўмакни кўрсатиши керак. Шунда фарзанд улғайиш босқичига ўтаётганда қийналмайди, ота-она эса ўртадаги илиқ муносабатларни сақлаб қолади. Ўсмирлик даврида ота-она – бошлиқ, фарзанд – бўйсинувчи деган роллар ўз аҳамиятини йўқотади. Ўртада дўстона муносабатлар шаклланиши лозим. Шунинг учун ҳаётий қоидаларни бироз ўзгартириш, фарзанд билан тенг мулоқот қилиш керак.
Автономия сари йўл
Келгусида тўлақонли шахс бўлиб етишиш учун ўсмир мустақил қадам ташлашни ўрганиши шарт. Мабодо -ота-она буни тан олмай, фарзандига эркинлик беришни истамаса, ўсмир ўша қобиқда қолиб кетади. Ота-онанинг ўсмирлик автономиясини тан олиши жуда муҳим. Бу йўлда катта тўсиқлар йўқ. Шунчаки кўпроқ мулоқот қилиш, тил топишиш керак. Ўсмирлик ўткинчи жараён, агар ота-она фарзанди билан тўғри муносабатни шакллантира олган бўлса, оилада кейинчалик хотиржамлик, бахтли ҳаёт ҳукмрон бўлади.
Манба: https://www.psychologies.ru/articles/periodyi-detskogo-razvitiya-ot-12-do-17-let/
