Оилавий – маиший зўравонлик муаммоси Ўзбекистон жамияти учун “ёпиқ” мавзу ҳисобланади. Кўпчилик бу муаммони “уй ичидаги масала” сифатида қабул қилиб, оилавий масалаларга ҳеч ким аралашмасилиги кераклигига ишонади. Сўнгги пайтларда ижтимоий тармоқлар ва ОАВ орқали ёритилаётган оилавий зўравонлик бўйича турли резонанс ҳолатларга гувоҳ бўлмоқдамиз. Бунга жавобан, давлат томонидан оилавий зўравонликни олдини олиш ва оилавий зўравонликдан жабр кўрганларга амалий кўмак бериш юзасидан алоҳида ишчи гуруҳ ташкил қилинган бўлиб, улар томонидан ушбу муаммони ечишда тегишли кенг қамровли чора-тадбирлар амалга оширилиши йўлга қўйилмоқда. Ушбу мақолада жамиятимизда содир бўлаётган оилавий зўравонлик ҳолатлари ва унга қарши кураш учун амалга оширилаётган ишлар таҳлили баён қилинади.
👉Жамиятимизда оилавий зўравонлик ҳолати бўйича жорий вазият қандай?
Сўнгги пайтларда ижтимоий тармоқлар ва масс медиа орқали жамиятимизда содир бўлаётган оилавий зўравонлик ҳолатларини сони ошиб бораётганини кузатилмоқда. Ўзбекистонда зўравонликка қарши мустақил ахборот лойиҳаси ҳисобланган NeMolchi.uz (Sukut Saqlama) саҳифасида оилавий зўравонлик оқибатида ўз жонига қасд қилган аёллар ҳақида маълумотлар кетма-кетлиги эълон қилинди. Қуйида ушбу ходисалар ҳақида батафсил тўхталамиз.
Хоразмда 19 ёшли келин осилган ҳолда топилди (манба: gazeta.uz). Дастлабки экспертиза маълумотига кўра, марҳуманинг ўлимига ўзини ўзи осиши натижасидаги асфикция сабаб бўлган. Марҳума 2020 йил октябрь ойида 20 ёшли М.Янгибоев билан турмуш қуриб, унинг оиласи билан «Катқалъа» маҳалласида истиқомат қилиб келган.
Воқеа содир бўлган пайтда Қозоғистонда бўлган Мухлиса Қадамбоеванинг отаси Зафар Пиров қизининг ўлимини билиб, дарҳол қайтиб келган. У воқеаларга қуйидагича изоҳ берди:
29-март куни мен Қозоғистонга кетиш учун Тошкентга бордим. Ўша куни қизим янги оиласидан холасинининг туғилган кунига бориш учун рухсат сўраган, лекин улар қизимга рухсат бермасдан ўз ишларига кетишган. Кейин қизим уларни қайтишини кута бошлади аммо охиргача кутолмади. У эшикни қулфлаб, калитни деразага кўйган ва қўшнисидан йўл кира учун 5 минг сўм қарз олиб, уйига кетган. Сўнгра, қизим ва бувиси холасининг туғилган кунига кетишган. Ўша куни менда дадам қўнғироқ қилиб, қизимнинг уйида қандайдир келишмовчилик бўлганини ва у уйга қайтиб келганини айтди.
Мен қизим билан гаплашиб, унга биз билан уйда қолишни таклиф қилдим. Қизимнинг айтишича, олдин ҳам улар куёвим билан 1-2 марта уришишган экан, аммо бизга хавотирга қўймаслик учун бу масалани айтмаган экан. Ярим соатдан сўнг, “Дамас” автомобилида куёвимнинг акаси келди ва “Дўстим билан мен сени олиб кетишга келдик. Тез кетишимиз керак, ҳаммаси яхши бўлади” деган.
Ўша вақтда рафиқам уйда экан, шовқинни эшитиб эшик олдига борган, қизим эса машина тараф яқинлашган. Қизим машина эшигини очганда орқа ўриндиқда ўтирган одам уни машина ичига тортиб солди. Рафиқам бақиришига қарамасдан машина тезда маҳалладан чиқиб кетган.
31 март куни онам ва рафиқам қизимни кўришга боришди. Қайнонаси бозорга кетгани учун уй эшигини қулфлаб кетган экан, қизим эса кўчада бўлган. Рафиқам қизимнинг ўнг томонида кўкариш кўрди. Маълум бўлишича, у Дамасга ўтирганида, Муроджон (куёв) ҳам ўша ерда бўлган. Йўлда у қизимга мушт билан зарба берган. “Энди мени бошдан оёқ ўнг томоним оғрияпти, бошқа чидолмайман, мени уйга олиб кетинглар,” – деди.
Лиана Натрошвили: Психология нуқтаи назаридан, бу ижтимоий масала саналади. Бизга зўравонликни амалга оширган шахсларни ҳулқ-атворини тузатиш бўйича дастурлар, болаларга нисбатан зўравонликка қарши курашувчи оилалар ва мактабларда ишлайдиган дастурлар, ривожланган ва йўлга қўйилган ижтимоий хизмат ва бошқалар бўлиши керак. Зўравонликнинг ҳар қандай тури ва шаклига қарши салбий муносабатни шакллантириш даркор.
