Агар боланинг ҳамма айтганини бажараверсак ва ҳеч нимада чекламасак, нима бўлади? Баъзи-баъзида “қаттиққўл ота-она” бўлишни ҳам ўрганиш керакдир балки?
Сўнгги вақтларда ота-оналарнинг ижтимоий тармоқлардаги саҳифаларида фарзандни эркин тарбиялаш керак, истаган хоҳишини бажариш лозим, деган фикрларни кўп ўқиймиз. Психолог, икки нафар фарзанднинг онаси Анита Ивкино болани мутлақо эркин қўйиш нималарга олиб келишини ва гоҳида “қаттиққўл ота-она” бўлиб туриш зарурлиги ҳақида тушунтириб беради.
МЕН ЯХШИ ОНАМАНМИ?
Ҳар бир ота-она ҳаётида бир маротаба бўлса ҳам ўзига: “Яхши она ёки отаманми, тўғри тарбия бераяпманми” деган савол бериб кўради. Кўпчилигимиз ёмон кўринишдан қўрқамиз ва чеклов қўйишдан қочамиз.
“ҚАТТИҚҚЎЛ ОТА-ОНА” БЎЛИШДАН ҚЎРҚМАНГ
Фарзандларга нисбатан меҳр-муҳаббатни кўрсатиш албатта, зарур. Аммо у келгусида атрофдагилар билан соғлом муносабатларни ўрнатиши учун унга кичик ёшиданоқ қоидалар, оилавий анъаналар, хулқ-атвор меъёрлари, нима яхшию, нима ёмон эканлигини англатиб бориш керак. Буни чекловларсиз ва маълум бир чегараларни қўймасдан туриб уддалаш қийин.
“Қаттиққўл ота-она бўлишдан асло қўрқманг. Бу билан болангизни тинмай жазоланг, зўравонлик қилинг дейишдан йироқман. Зеро, бундай қилиш ярамайди, акс ҳолда фарзандлар ўз қадрини тушириб қўяди ва айбдордлик ҳисси билан улғаяди. Биз ҳам ўз навбатида тўғри тақиқ қўяётганда виждонимиз қийналмаслиги керак”, — дейди психолог.
“Онам яхши, мультфильм томоша қилишга рухсат бердилар”, “дадам ёмон, шоколад ейишга бермадилар” дейиш барча болаларга хос. Улғайгач, улар болаликдаги барча асосли тақиқлар тўғри бўлганини тушуниб етишади.
ҲАММА НАРСАГА РУХСАТ БЕРИШ НИМАСИ БИЛАН ХАВФЛИ?
Бола бир талай саволларга жавоб тополмайди:
Зулм ва меъёр ўртасида чегара қаерда?
Зўравонлик ва ғазабни қандай қилиб тўғри ифодалаш керак?
Нима учун бошқалар менинг ҳаракатларимдан азият чекади?
“Шахсан мен бола мустақил, ташаббус билдириб улғайиши тарафдориман, атроф оламни ўзи ўргансин, ҳаёт билан тинишсин, майли бироз шўхлиқ қилсин, — дея фикрлайди Анита Ивкино. — Шу билан бирга барча хоҳишлар ҳам бажарилавермаслигини англаши керак”.
ҚИЙИН, ЛЕКИН МУМКИН: МУВОЗАНАТ ҚАЕРДА
Бола билан мулоқот давомида муносабатнинг турли кўринишларини ифодалаш жуда муҳим. Қачон унга розилик беришади, қачон йўқ, қачон келишиш мумкин ва ҳоказо… худди ҳаётдагидай. Бу усулни бола бир ёшли бўлганидан кейин, албатта, ёшига мос равишда қўллашни бошлаш зарур.
Психолог Анита Ивкина ота-оналар ва болалар ўртасида тўғри мулоқотни йўлга қўйиш бўйича қадамларни таклиф этади:
Чегараларни эхтиётлик билан белгиланг.
Воқеаларнинг турли ривожланиш босқичларини кўрсатинг.
Муроса қилишни ўргатинг.
Тартибли бўлишга унданг.
ҚАНДАЙ НАТИЖАГА ЭГА БЎЛАМИЗ
Боланинг инжиқликларига чидар эканмиз, оқилона чекловларимиз қандай натижа беришини ўйлашимиз керак. Натижа эса қуйидагича бўлади:
ўзидан ташқари шахсий қоидаларига эга инсонлар бор эканлигини англаш;
ижтимоий қоидаларни билиш (масалан, бировни буюмини олишдан олдин рухсат сўраш);
фойдали одатлар (ўз ўйинчоқларини йиғиштириш, уй ишларида кўмаклашиш);
мулоқот ва фикрлаш қобилияти;
сабаб-оқибат муносабатларини англаш (Икромни итариб юборганим учун у мен билан ўйнамаяпти);
ҳиссиётларни жиловлай олиш ва ўзини англаб етиш.
ОТА-ОНАЛАР ФИКРИ: ФАРЗАНДЛАР ТАРБИЯСИДА ЧЕКЛОВЛАР ВА ТАҚИҚЛАР КЕРАКМИ?
Биз ушбу мавзуда ота-оналар орасида сўровнома ўтказдик ва қуйидаги жавобларга эга бўлдик:
Болалар боғчаси тарбиячиси А. Икромова, 6 ва 4 ёшли фарзандлари бор
“Оиламизда тақиқдан кўра тартибга риоя қиламиз. Агар оилада қоидалар ва анъаналар тизими шаклланган бўлса, тақиқлашга ўрин қолмайди”.
Реклама агентлиги раҳбари З. Ашуров, 6 ёшли фарзанди бор
“Жазонинг ўрнига биз ҳаракатларингга жавоб бер, деган усулни қўллаймиз. Келишганимиздай ўйинчоқларини йиғиштириб қўймадими, демак, токи ваъдасини бажармагунича саёҳатга чиқмаймиз”.
PR-менежер Д.Мансурова, 2 ёшли қизи бор
“Тақиқлар албатта, керак. Лекин ҳар ишда меъёр бўлгани маъқул. Масалан, мен қизимга бирга идиш ювишга рухсат бераман, мабодо синдириб қўйса уришмайман. Лекин газпечига яқинлаштирмайман. Мен учун тақиқ — бу боламнинг хавфсизлиги”.
Манба: https://www.psychologies.ru
