Тирикчилик қурсин, олти ойга деб келиб, баъзан бир йил, баъзан икки йил қолиб кетаман. Бутунлай қолиб, Россия фуқароси бўлиб кетган қишлоқдошларим ҳам оз эмас.
Бир сафар қишлоққа борганимда отам янада қариб қолганини кўраман. Бир борганимда аёлимнинг сочига оқ оралаганини кўраман. Бир борганимда олдинги сафар кўрган одамларимни кўрмайман…
Энг ёмони, болаларимиз бизни кўрмай, дийдоримизга тўймай катта бўлишаяпти. Кичкиналари борганимизда танимай қолишлари бошқаларга кулгули, менинг эса дилимни кемиради…
Мана, яна бир йил Москвада қолиб кетдим. Ўтган сафар икки йил ишлаб, кейин қишлоққа қайтгандим. Келишимда олти ойлик чақалоқ бўлган кичкина қизчам салкам уч ёшга етган, бурро-бурро гапирадиган, тили ширин қизча бўлибди. Ҳалигача унинг мени танимай қолганини гоҳ кулиб, гоҳ ўзимдан ранжиб эслайман.
Ярим кечаси уйга кириб бордим. Келишимни кутиб-кутиб ухлаб қолган ўғлим ва катта қизларим эшикдан киришим билан уйқудан тура солиб, бўйнимга осилишди. Кўзларда ёш билан дийдорлашдик, ахир икки йилдан ортиқ кўришмагандик-да.
Дадам қачон келади, дея кутиб-кутиб, ухлаб қолган кичкина қизимни ҳам уйғотдик.
– Дада келди, тур! – дея опаси турткилаб уйғотгач, жойидан ирғиб турган қизчам “дада-дада”лаб чор тарафга аланглайди-ю, ёнидаги менга қарамайди.
Ахир қизчам дадаси мен эканлигимни қайдан билсин, фақат расмимни кўрган ва телефонда овозимни эшитган бўлса?
– Кел, қизим, менман даданг, – дедим-у, уни бағримга босдим.
Аввал бегонасираб қараб турди, кейин бақириб йиғлаб юборди. Типирчилаб қўлимдан чиқиб, аясига осилди. Қўли билан мени кўрсатиб:
– Кетсин бу одам, – дея бақириб йиғлай бошлади.
Хуллас, берилган совғалар, ўйинчоқлар, ширинликлар билан ҳам дада дея тан олинмадим. Кўзи менга тушса тамом, йиғлайди, кет дейди. Опалари ва акаси дам-бадам мени қучиб, “Ўзимнинг дадам”, дея эркаланса, “бу бегона одамга бунча осилишмаса”, дегандай уларга ҳайрон-ҳайрон қарайди.
Орадан уч-тўрт кун ўтди. Ҳали-ҳамон менинг дада эканимни тан олмади, менинг шу ҳовлида юришимга ўрганмади. Нуқул менга бегонасираб қарайди. Дада деб тассаввур қилиб юрган одами бу сочларига оқ тушган кап-катта одам бўлиб чиқишига кўна олмаяпти. Эркалай, ўйнатай дейман, яхши гапираман, аммо ёнига яқин борсам, дод солиб, кет деб йиғлайди.
Бир ҳафта ўтгач, қизим энди-энди, аста-секин менинг ҳеч қаерга кетмаслигимга, мен шу уйнинг эгаси, уларнинг дадаси эканимга кўника бошлади, аммо ҳали ҳам мени дада демас, бирор нима сўрамоқчи бўлса, эй, дерди. Мени сенлаб гапирарди.
Ҳовлимиздаги бодом соясида ўтирибмиз. Акаси ва опаси ёнимда. Акаси ерга тушган бодом доначаларидан олиб, бир қўлига яширади. Кейин менга қўлларини тутиб:
– Дада, топинг-чи, қайси қўлимда? – дейди.
Билсам-да, атай топа олмайман.
– Топа олмадингиз, бу қўлимда эди, – дея хурсанд бўлиб сакрайди ўғлим.
Кейин опаси шундай қилади. Унинг ҳам яширганини тополмайман. У ҳам шодон қийқиради. Акаси ва опасининг бу завқланишларини кичик қизим сал нарида ҳавас билан кузатиб турибди, аммо яқин келмайди. Ҳурпайиб тураверади. Ўйин роса қизиганини кўриб, секин-аста бизларга яқин келди.
Ўғлим яна қўлига бодом яшириб:
– Дада-дада, энди топинг-чи, қайси қўлимда? – деди.
– Мана бу, ўнг қўлингда, – дея топиб оламан.
Ниҳоят, кичкина қизим ҳам битта бодом доначасини қўлига олди. Ҳар бир ҳаракатини кўзимнинг ости билан кузатиб турибман. Бодомни қўлига яширди-да, секин менга яқинлашди. Атайлаб бошқа тарафга қараб турдим.
– Эй, эй, қайси қўлимда, топ-чи?
Бирам тили ширин, эркалаб бағримга босгим келаяпти-ю, аммо эшитмаган киши бўлиб, тескари қараб туравердим.
– Эй, қайси қўлимда деяпман сенга, – дея жажжи қўлчаларини юзимга яқин олиб келди.
Яна қарамайман. Саккиз ёшли опаси қўлини тутиб:
– Дада-дада, қайси қўлимда, топинг-чи? – дейди.
– Мана бу қўлингда, – дея унга дарров жавоб бераман ва сочини силаб, пешонасидан ўпиб, уни эркалайман: – Асал қизим, ўзимнинг қизим.
Ўғлимни ҳам эркалайман, “ўзимнинг ўғлим”, деб мақтайман. Кичкина қизимга атай қарамайман. Қани, нима қиларкан?
– Эй, қайси қўлимда, қара, эй?
Акасига ва опасига жавоб бераяпман-у, унга қарамаяпман. Ёнимга яқинроқ келиб, муштчаларини сал қолса, кўзимга тегадиган қилиб тутиб, баландроқ гапиради:
– Эй! Эй, дада, қайси қўлимда? Эй, дада?!
Шартта бурилиб, икки қўлини баравар ушладим.
– Мана шу қўлингда!
У менинг ниҳоят, унга ҳам эътибор қилганимдан хурсанд бўлиб, қийқириб кула бошлади. Маҳкам қучиб дедим:
– Менинг кичкина маликам, дадажон, де! Дадажон деб айт!
Жажжи қўлчалари билан бўйнимдан қучиб:
– Дадажон, – деди.
– Дадажон, сизни яхши кўраман, деб айт!
– Дадажон, сени яхши кўраман.
– Э, ўхшмади-ку, қизим? – дедим ёлғон араз билан. – Сизни яхши кўраман, деб айт!
– Дадажон, сизни яхши кўраман.
– Мени соғиндингми?
– Ҳа, соғиндим.
– Қайси кўзларинг билан?
Бармоқчалари билан аввал ўнг, кейин чап кўзларини кўрсатди:
– Мана шуниси билан, кейин буниси билан.
Аввал унисидан, кейин бунисидан ўпаман. Кейин юзларидан, кейин сочларидан…
Ана шундай қилиб, кичкина маликам билан келишиб олдик. Орадан уч-тўрт кун ўтиб, менга шунақа ўрганди-ки, мендан бир қадам ҳам айрилмайдиган, мени акаси ва опаларидан қизғонадиган ҳам бўлди. Мен ҳам унинг бу “садоқати”ни эркалашларим билан тақдирлайман:
– Ўзимнинг кичкина маликам…
Опалари “Биз кичкина маликамиз”, дейишса, улар билан урушиб кетишига оз қолади:
– Йўқ, менман малика! Дадажоним мени маликам деяпти!
Бирор жойга кетиб, кеч қолсам, ухламасдан кутиб ўтирадиган бўлди. Тушликда ёки кечки овқат вақтида уйда бўлмасам, аяси ёки катта опаси билан тортишиб, дадамга дея алоҳида бир косада овқат олдириб қўядиган бўлди. Менга шунчалик кучли меҳр қўйди-ки, на акаси, на опалари менга бунчалар эркалик қилишмаганди.
– Ҳозир менинг кичкина маликам рақсга тушиб беради!
Шундай дейман-у, телефонимнинг тасвирга олиш тугмасини босаман. Акаси телевизорнинг мусиқий каналига қўяди, қўшиқ янграётган бўлади. Аммо менинг жажжи маликамга телевизордаги энг зўр хит қўшиқлар ҳам ёқмайди. Ҳар қандай машҳур ҳофизнинг овозидан ҳам унга дадажонининг дўррилаган овози яхши. Телевизорни ўчиради:
– Ўзингиз айтсангиз ўйнайман!
Ҳеч қандай мусиқасиз, қарсак чалиб, ўзим билган ягона ашуламни бошлайман:
– Лалай-лалайчи келди, кўчага мойчи келди,
Кўчага мойни ташлаб, санамга совчи келди…
Ана шунда кўринг, ҳақиқий рақс қанақа бўлишини! Бизнинг кичкина малика берилиб рақсга тушади, дадамга ёқсин, деб бор ҳунарини ишга солади.
Менинг эса кўнглимдан бошқа гаплар ўтади. Қани энди иложи бўлса-ю, доим фарзандларимиз ёнида бўлсак. Туманда топилмаса, вилоят марказида бўлса ҳам яхширироқ, муқим ишлайдиган иш бўлса-ю, кечқурунлари маликамни рақсга тушириб, фарзандларимиз билан ҳар куни бирга бўлсак. Афсуски, имкониятларимиз хоҳишимизга мос эмас.
– Остонага етар бўйинг, санамжон,
Бир кун бўлар сенинг тўйинг, санамжон…
Кичкина маликам чарх уриб, рақсга тушади. Мен эса, эртага кетишим кераклигини, кичкина маликамни қандай қилиб ташлаб кетишимни ўйлайман. Куни бўйи ортимдан эргашадиган, ҳатто кечалари бўйнимдан маҳкам қучоқлаб ётадиган қизчам менсиз нима қилишини ўйлайман.
Начора, рўзғор,тирикчилик. Шериклар Тошкентдан иш топишибди. Кичкина маликам билан хайрлашиш осон бўлмаслигини билганим учун у уйғонмасидан жўнаб кетдим.
Кутганимдек бўлди. Мени йўқотиб қўйган қизим аясини ҳам, акаси ва опаларини ҳам қийнаб юборибди. Нуқул мени сўраб йиғлар эмиш. Овқат маҳаллари бир коса овқатни олдириб қўйиб, ўзи ҳам емай, “Дадажоним келса, бирга еймиз”, деб ўтирармиш.
Яхшиям эндиги телефонларнинг имконияти катта. Уйдагилар билан кўришиб гаплашадиган бўлдим.
– Маликамни чақиринглар! – дедим телефонда аяси кўриниши билан. – Қани менинг кичкина маликам?
Телефонда мени кўрган қизим йиғлаб юборди.
– Дадажон, қаердасиз? Қачон келасиз?
– Нима бўлди, кичкина маликам, мени соғиндингми?
– Жудаям-жудаям соғиндим, – ҳиққиллади қизим.
– Қайси кўзинг билан?
– Буниси билан ҳам, буниси билан ҳам, – деди ёшли кўзларини кўрсатиб.
Чидай олмадим. Тонг саҳарда туриб, Самарқандга жўнадим.
Кичкина маликамнинг хурсандчилигини кўрсангиз эди. Ўзи нимани яхши кўрса, менга илинади. Ҳатто латта-путтадан ўзи ясаб олган қўғирчоғини ҳам менга беради:
– Опаларимга бериб қўйманг яна, хўпми? Бу иккимизники.
Тошкентда ишлаган вақтимда ҳар ҳафта уйга бориб турдим. Янги йил байрамини ҳам бирга ўтказдик. Аммо тўрт кун ўтиб, яна мусофирчилик тўрвасини елкамга илдим, Москвага учдим…
Уйдагилар билан ҳар куни кечқурун “имо”лашиб турамиз. Ҳар ҳолда кўришгандай бўламиз-да. Кичкина маликам мени телефонда кўрганидан бир кунлик воқеаларнинг ҳисобини бера бошлайди:
– Гулиларнинг пишаги туғди. Тўртта. Учтаси ола, биттаси қора. Қорасини сенга бераман, деди.
– Опам иккимизнинг қўғирчоғимизни яшириб қўйди. Дада-дада деб йиғлашни бас қилсанг, бераман, дейди. Айтинг, берсин, мана, йиғламаяпман-ку?
– Қани, опангга бер-чи, – дейман бошқалар билан ҳам гаплашишга баҳона топилганидан хурсанд бўлиб.
Барибир телефонни опаларинидан тортиб олади:
– Дада, сизга ўйнаб бераман, – дейди рақсга шайланиб. – Қўшиқ айтинг!
– Оббо, – дейман-у, барибир қўшиғимни бошлайман:
– Лалай-лалайчи келди, кўчага мойчи келди,
Кўчага мойни ташлаб, санамга совчи келди…
Наврўз арафасида қўшнилар сумалак қилишибди. Менинг жажжи маликам “Дадам келса, ейди”, деб олдириб қўйган бир коса сумалак, тура-тура ачиб кетгач, ундан яшириб, зўрға ташлаб юборишибди. “Дадамнинг сумалаги қани?” деб бир ҳафта жанжал қилибди.
Ҳалигача уйда бирор тансиқ таом қилишса, менга деб олиб қўяр экан.
Ҳовлимиздаги чилги узум пишибди.
– Дада, узумимиз пишди! – дейишди акаси ва опалари суюнчилаб.
– Зўр-ку? Қани, кичкина маликамга беринглар-чи? – дедим.
Уни чақиришади. У бўлса, битта чиннига солинган икки бош чилгини кўтариб келиб, менга кўрсатади:
– Дада, дадажон! Сизга узум олиб қўйдим, – дейди энтикиб. – Мен ҳали емадим. Келсангиз, бирга еймиз. Мана буниси менга, буниси сизга.
Томоғимга бир нима тиқилади. Кўзларим ёшланади. Бир нима дея олмайман. Қизим ҳайрон бўлади:
– Дадажон, сизга нима бўлди? Нега йиғлаяпсиз? Сизни ким уришди?
Мен кўнглимдан ўтганларини айтаман:
– Қизим, жоним, ўзимнинг кичкина маликам! Мени яна ким сенчалик севар экан?
– Азизим, яна ким мени сенчалик соғиниб кутар экан бу дунёда?
– Қаердан олдинг бунча меҳрни?
– Муштдек жуссангга қандай сиғади бунча синоат?
Кичкина маликам – Муслимам бу сўзларимнинг биттасига ҳам тушунмай, кўзларини пирпиратиб тураверади. Ўзи билганини айтади:
– Дадажон! Мен сизни соғиниб кетдим. Мана бу кўзим билан ҳам соғиндим, буниси билан ҳам. Қачон келасиз?
Бахтиёр Турсун
https://t.me/IstiqbolliAvlodSamarqand
