Груминг (ингл. grooming — «ғамхўрлик қилиш») — бу кейинчалик жинсий эксплуатация қилиш мақсадида катталар ва бола ёки ўсмир ўртасида ишончли муносабатларни ўрнатиш жараёнидир. Ёши катта одам ишончга кириб олиб, манипуляция қилиш учун атайлаб «дўстона» муносабатлар ўрнатади. Зўравон жабрланувчини уларнинг муносабатлари нормал ёки ҳатто зарур эканлигига ишонтиради. Шундай қилиб, у боланинг сукут сақлашини кафолатлайди ва жазосизлик муҳитини яратади.
⠀
Грумингни зангга ўхшатиш мумкин, у дастлаб кўринмаса-да, аста-секин металлни емириб боради. Худди шундай, груминг бошида бола ва унинг атрофи огоҳлантирувчи белгиларни сезмайди. Дастлаб, бу дўстона имо-ишоралар бўлиши мумкин: безарар ҳазиллар, мақтовлар ва умумий «сирлар».
Вақт ўтиб ёши катта одам қурбонни ажратади, унинг ўзига хослигини белгилайди ва ғамхўрлик қилиши мумкин. Масалан у «Катталардай фикр қиласан» ёки «Менинг ҳам ота-онам мени тушунмасди» дейиши мумкин. Бундай иборалар болани оиласи ва дўстларидан ажратади, уни қўллаб-қувватлаш доирасидан ажратади.
⠀
Босим аста-секин ўсиб боради. Кўзга ташланмайдиган мулоқот жисмоний алоқага айланиши мумкин: қучоқлашлар, силаш, жинсий муносабатлар ҳақида суҳбатлар. Грумер боланинг онгида бундай муносабатлар табиий эканлиги ҳақидаги фикрни сингдиради. Агар бола қаршилик кўрсатса, зўравон шантаж ёки таҳдидларга ўтиши мумкин, масалан: «Сен ўзинг буни хоҳладинг, ҳаммасини дўстларингга айтиб бераман». Лекин бундай вазиятда бутун масъулият ёши катта одамда эканлигини унутмаслик лозим. Негаки бола бундай ёшда ўз ҳаракатларига жавоб бера олмайди.
⠀
Кибергруминг – бу кейинчалик эксплуатация қилиш учун ижтимоий тармоқлар, чатлар, ўйин платформалари ёки мессенжерлар орқали бола билан ишончли муносабатларни мақсадли яратишдир.
⠀
Грумерлар кўпинча сохта аккаунтлар яратиб, боланинг ҳаётига қизиқиш билдиради, унинг севимли машғулотлари ва оилавий муаммолари ҳақида саволлар беришади. Кейин улар шахсий фотосуратларини юборишни сўрашлари ёки жинсий муносабат билан боғлиқ мавзуларни муҳокама қилишлари мумкин.
⠀
Грумер бўлиб бутунлай бегона одам ёки боланинг яқин атрофидаги қариндоши, тренер, устози ёки қўшниси бўлиши мумкин.
⠀
Бундай одамлардан ёмон ниятни ҳеч ким кутмайди. Улар одатда атрофдагиларда яхши инсон таассуротини уйғотади.
⠀
Грумингнинг олдини олиш учун комплекс ёндошув керакҳ:
- Ишончли муносабатларни қуриш.
•Болалар ўзларини безовта қилаётган нарсалар ҳақида гапириши учун ишончли муносабатда бўлиши керак.
•Ота-она ва боланинг яқинлари уни эшитишга тайёр туриши керак. - Шахсий чегараларга ўргатиш.
•Болага унга ноқулайлик келтирувчи ҳар қандай ҳатти-ҳаракатларга «йўқ» дейиши мумкинлигини тушунтиринг.
•Катталар билан соғлом ва носоғлом муносабатлар ўртасидаги фарқни тушунтиринг. - Киберхавфсизлик.
•Болаларга интернетда хавфсиз мулоқот қоидаларини тушунтиринг.
•Тармоқда фақат текширилган одамлар билан дўстлашиш лозимлигини уқтиринг.
•Соҳта аккаунтларни аниқлай олиш ва ҳеч кимга расм жўнатмасликни ўргатинг. - Хабардорлик ва таълим.
•Мактабларда ва оилада груминг ҳақида суҳбатлар ўтказиш.
•Болаларга манипуляцияни аниқлай олиш ва ёрдам сўрашни ўргатинг. - Қурбонларни айблашга барҳам бериш.
•Айблашни қурбонга эмас, уни амалга оширган одамга қаратинг.
•Ёрдам сўраб мурожаат қилиш — бу тўғри ва ишончли қадам эканлигига ишонтиринг.
⠀
Груминг айниқса кибермаконда зўравонликнинг энг кўзга кўринмас шаклларидан бири бўлиб қолмоқда.
Самарали ҳимоя ишончни мустаҳкамлаш, шахсий чегараларни ўргатиш, кибер хабардорликни ошириш ва қурбонларни қўллаб-қувватлашни ўз ичига олади. Грумингга қарши курашиш нафақат ота-оналар ва ўқитувчиларнинг, балки бутун жамиятнинг саъй-ҳаракатларини талаб қилади.
⠀
